Vraag: Gisteren had u het over het stellen van vragen als u twijfels had. Ik vroeg me af hoe ik kan weten welke twijfel absoluut moet worden opgehelderd. Zou het niet goed zijn om wat twijfels te hebben om een open geest te behouden? In hoeverre is overtuiging ook niet een gewoonte van denken die ons zou kunnen opsluiten? Wat zouden deze belangrijke twijfels zijn die de praktijk teisteren?
Roland Yuno Rech: Bijvoorbeeld twijfels over hoe te beoefenen en de gemoedstoestand tijdens zazen. Als het niet duidelijk is in welke richting men zich tijdens zazen moet concentreren, vergiftigt het de beoefening volledig. Men kan 20 jaar oefenen zonder ooit gemoedsrust in zazen te vinden, omdat men de indruk heeft dat het niet goed is dat gedachten tijdens zazen verschijnen en dan worstelt men met zijn gedachten. Men kan jarenlang een ‘zazen-gevecht’ meemaken, wat helemaal niet de betekenis is van de beoefening van zazen. Er zijn belangrijke twijfels: je moet je afvragen of je goed beoefent, want er is een goede manier van beoefenen.
Maar er kunnen ook mensen zijn die het tegenovergestelde doen. Ze denken dat het goed is om in zazen buitengewone ervaringen te hebben en ze wachten op verlichting, of ze zoeken een speciale gemoedstoestand. In het verleden waren er hippies die joints rookten voordat ze zazen kwamen doen. Ze hoopten een interessante veranderde bewustzijnsstaat binnen te gaan. Daar moeten we aan twijfelen. Is het oké om dit te doen? Is het eerlijk of niet?
En het is ook erg belangrijk om aan je eigen ego te twijfelen. Ons ego bestaat, het is een mentale constructie. Maar vaak gaat het buitensporig veel verder dan zijn functie. In plaats van simpelweg een ijkpunt te zijn voor onze identiteit in menselijke relaties met anderen, wordt het soms het centrum van de wereld voor ons. Je wordt erg egoïstisch, en dit is een vergissing. Het is belangrijk om deze functie van het ego als het centrum van de wereld in twijfel te trekken (terwijl het alleen het centrum van onze eigen kleine wereld is). Het is zelfs een toegangspoort tot ontwaken.
Als we illusies tegenkomen, moeten we eraan twijfelen, want als we onze illusies voor realiteit beschouwen, kunnen we niet evolueren. In dit geval kan de twijfel zeer gunstig zijn. Je moet op je geest letten en jezelf afvragen: “Houd ik mezelf voor de gek of niet? We kunnen bijvoorbeeld denken dat we wakker zijn en in feite waanvoorstellingen hebben over ontwaken. Je moet dit in twijfel trekken: ‘Heb ik echt ontwaken bereikt, of is het een illusie? Ik denk dat er behoefte is aan twijfel. Iedereen die de waarheid zoekt, moet de valkuilen die hij tegenkomt in twijfel trekken. Bovendien heb ik een boek geschreven over “Les pièges sur la Voie”.
Dus het is waar dat twijfel een functie van zuivering heeft, van schoonmaken, het reinigt de geest van alle illusoire overtuigingen die deze onoverzichtelijk maken en voorkomen dat die echt ontwaakt.
Er zijn allerlei soorten gehechtheden die bij de beoefening van zen kunnen ontstaan, bijvoorbeeld ook in de relatie met de meester. Je moet je gehechtheden bekijken en ze in twijfel trekken, zodat je ze kunt loslaten.
Maar er zijn ook volkomen schadelijke twijfels: of men twijfelt aan de leer, of aan de praktijk. Je wilt niet langer moeite doen om te oefenen. Of als je twijfelt aan het feit dat het belangrijk is om te ontwaken tot de diepe dimensie van je leven en dat je denkt dat het beter is om van het leven te genieten, van alle geneugten die je je maar kunt voorstellen, dan moet je juist echt dit soort twijfels in twijfel trekken.
Op een dag was een man zazen aan het beoefenen in de dojo van La Gendronnière en meester Deshimaru deed een kusen op mushotoku. Hij zei dat er niets te verkrijgen is in zen. De man stond plotseling op, hij verliet de dojo door het raam en rende weg: “Als er niets is om hier te komen, heb ik geen reden om hier te blijven, dus ik ga ”. Hij kwam een paar dagen later terug, maar op dat moment zelf, had hij grote twijfel … maar dat was een ernstige twijfel.
Er zijn twijfels die ons ervan weerhouden te beoefenen. Als je bijvoorbeeld twijfelt aan de sangha, wat voor zin het heeft om naar de dojo of op sesshin te gaan, of als je twijfelt aan dingen die fundamenteel zijn voor de beoefening. Als we twijfelen aan de gyoji, dat wil zeggen de noodzaak van zazen, niet alleen om enkele momenten in de dojo door te brengen, maar het hele leven, constant in het dagelijks leven te beoefenen. Of als we twijfelen aan het onderricht, kunnen we niet beoefenen. Het is een vicieuze cirkel, want – aangezien we het niet beoefenen – wordt de praktijk “gereduceerd tot een kleine cherrytomaat”, zoals Kodo Sawaki zei, het straalt niet uit in ons leven en wordt iets heel beperkts. Op dat moment voelen we de voordelen van de beoefening niet, en stoppen we na een tijdje, omdat zazen helemaal niets is. Je moet voorzichtig zijn met dit soort vicieuze cirkels. De twijfels die ons ervan weerhouden om echt diep te oefenen, houden noodzakelijkerwijs de twijfel in stand.
Alle twijfels die ons ervan weerhouden om dieper in de praktijk te gaan, zijn dom. Maar de twijfels die onze valse overtuigingen en waanideeën over onze beoefening en ons ego in vraag stellen, zijn juist.
Met andere woorden, we moeten kunnen onderscheiden wat de ‘goede twijfel’ en de ‘hevige twijfel’ is. En als je het niet zeker weet, kun je met je Meester of een meer ervaren ex-discipel praten: ‘Ik heb een probleem, ik twijfel. Wat denk jij ervan ? Dit is waar de sangha ook hulp en advies kan zijn, het advies van de ouderen.
Mondo met Roland Yuno Rech – Grube Louise, september 2018
(bron: https://www.abzen.eu/fr/enseignement/mondo/2509-doutes-importants)
